Κάθε χρόνο, ξημερώματα της τελευταίας Κυριακής του Μάρτη, μία ολόκληρη ώρα εξαφανίζεται από τα ρολόγια μας. Όχι, δεν πρόκειται για τα καμώματα κάποιου ταχυδακτυλουργού. Είναι ο ερχομός της θερινής ώρας. Γεγονός που σημαίνει ότι, στις 3 το πρωί της Κυριακής 30 Μαρτίου, πρέπει όλοι να γυρίσουμε τα ρολόγια μας μία ώρα μπροστά, ώστε να δείχνουν τις 4.
Αυτή η “χαμένη ώρα” επιστρέφει την τελευταία Κυριακή του Οκτώβρη, όταν, με την ίδια λογική, γυρνάμε τους δείκτες από τα ρολόγια πίσω, επιστρέφοντας στο +2 από την ώρα του Γκρίνουιτς. Όμως, αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί είμαστε “αναγκασμένοι” να τρέχουμε να αλλάζουμε ώρες και δείκτες, πολλές φορές, καταλήγοντας να μπερδευόμαστε, τις πρώτες μέρες μετά την αλλαγή;
Η απάντηση βρίσκεται κάπου στο 1784 και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τότε ήταν που ο Βενιαμίν Φραγκλίνος, επιστήμονας, διαφωτιστής και ένας από τους εθνοπατέρες των ΗΠΑ, πρότεινε την αλλαγή, με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας και κατ’ επέκταση, χρημάτων. Αν αναρωτιέστε τι σχέση μπορεί να έχουν τα χρήματα με την ώρα, συνεχίστε το διάβασμα.
Χρόνος σημαίνει χρήμα
Στη χώρα μας, συνηθίζουμε, όταν τα ρολόγια πάνε μπροστά να λέμε ότι η μέρα μεγαλώνει. Και οι μεγαλύτερες μέρες σε συνδυασμό με το ελληνικό καλοκαίρι είναι ένας πολύ καλός λόγος για να χαιρόμαστε. Δηλαδή, όταν λέμε ότι μεγαλώνει η μέρα, στην πραγματικότητα εννοούμε ότι κερδίζουμε περισσότερες ώρες ηλιοφάνειας.
Αλλά η περισσότερη ηλιοφάνεια δεν φέρνει μόνο περισσότερο χρόνο για πλατσουρίσματα στη θάλασσα. Παράλληλα, μας βοηθά οικονομικά, αφού εκμεταλλευόμαστε την παρουσία του φυσικού φωτός, για να κρατάμε κλειστά τα φώτα σε δρόμους, σπίτια και γραφεία, για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Στην Ελλάδα, υπολογίζεται ότι εξοικονομούμε 210 ώρες ηλεκτρικής ενέργειας.
Δεν είναι, φυσικά, μόνο τη χρήση του τεχνητού φωτός που περιορίζουμε, αλλά και εκείνη των περισσότερων ηλεκτρικών συσκευών. Ο λόγος προφανής. Με μεγαλύτερη διάρκεια ημέρας, βγαίνουμε περισσότερο έξω, απολαμβάνοντας τον ήλιο και μένοντας μακριά από τηλεοράσεις, υπολογιστές και όποιο άλλο γκάτζετ σας έρχεται στο μυαλό.
Εφαρμογή της ιδέας με 200 χρόνια καθυστέρηση
Ας επιστρέψουμε, όμως, στον εμπνευστή της ιδέας. Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος (δεξιά) ήταν εκείνος που διαπίστωσε τα παραπάνω. Πάντως, λέγεται ότι δεν είχε προτείνει, ακριβώς, το σύστημα αλλαγής ώρας που ακολουθούμε σήμερα. Αντ’ αυτού, είχε την άποψη ότι ο κόσμος θα έπρεπε, απλά, να ξυπνά μία ώρα νωρίτερα, τους θερινούς μήνες.
Η εφαρμογή μίας τέτοιας πρότασης, προφανώς, και δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Ίσως για αυτόν τον λόγο η αλλαγή ώρας στην πατρίδα του να μην επισημοποιήθηκε, παρά μόνο το 1966, σχεδόν, 200 χρόνια μετά την ιδέα του. Προηγουμένως, πάντως, οι ΗΠΑ είχαν αλλάξει την ώρα τους και κατά τη διάρκεια των δύο Παγκοσμίων Πολέμων.
Συγκεκριμένα, το μέτρο της αλλαγής της ώρας σε θερινή, εφαρμόστηκε για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου από την Αυστραλία, τη Γερμανία, τη Βρετανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στόχος ήταν η εξοικονόμηση ενέργειας, αφού οι πολεμικές τους βιομηχανίες δούλευαν, τότε, με δαιμονιώδεις ρυθμούς.
Πότε εφαρμόστηκε στην Ελλάδα η θερινή ώρα;
Στην Ελλάδα, η θερινή ώρα εφαρμόστηκε, πρώτα, το 1932 (από τις 6 Ιουλίου μέχρι την 1η Σεπτεμβρίου). Η ιδέα, όμως, εγκαταλείφθηκε σύντομα, λόγω πρακτικών προβλημάτων στην εφαρμογή σε όλη την επικράτεια του κράτους. Η διαδικασία αποφασίστηκε να υιοθετηθεί ξανά από τη χώρα μας, όπως και από τις περισσότερες ευρωπαϊκές, το 1973, μετά την ενεργειακή κρίση.
Η αλλαγή της ώρας σε θερινή, σύμφωνα με οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που υποχρεώνει όλα τα κράτη μέλη να την τηρούν, γίνεται, πλέον, την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου, στη 1 π.μ. ώρα Γκρίνουϊτς και επιστρέφει στην πραγματική, την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου, πάλι στη 1 π.μ. ώρα Γκρίνουϊτς. Ταυτόχρονα, δηλαδή, σε όλα τα κράτη μέλη.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι, το 1997, η ελληνική κυβέρνηση έκανε σκέψεις εγκατάλειψης του μέτρου αλλαγής της ώρας, με στόχο να μην έχουμε μεγάλη διαφορά στο ρολόι μας σε σχέση με τις χώρες της κεντρικής Ευρώπης. Ωστόσο, η ιδέα δεν προχώρησε στην πράξη, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να είναι, σήμερα, μία από τις περίπου 70 χώρες παγκοσμίως όπου εφαρμόζεται η αλλαγή.
Επιχειρήματα υπέρ του μέτρου
Όπως είπαμε, κύριο επιχείρημα των υποστηρικτών της αλλαγής στην ώρα, είναι η εξοικονόμηση ενέργειας. Μάλιστα, η πρώτη μελέτη που έγινε ποτέ, το 1970, με αντικείμενο αυτό ακριβώς το θέμα, έδειξε ότι, στις ΗΠΑ, από την εφαρμογή της θερινής ώρας, η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας μειώθηκε κατά 1% κάθε μέρα, σε εθνικό επίπεδο.
Επιπλέον, αρκετοί υποστηρίζουν, βασιζόμενοι σε σχετικές έρευνες, ότι η μεγαλύτερη χρονική διάρκεια ηλιοφάνειας έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των εγκλημάτων και των αυτοκινητιστικών ατυχημάτων, αφού οι μεν εγκληματίες προτιμούν να δρουν στο σκοτάδι οι δε αυτοκινητιστές έχουν καλύτερη ορατότητα την ημέρα.
Αλλά και εναντίον του
Φυσικά, είναι και εκείνοι που δεν βλέπουν με καθόλου θετικό μάτι την όλη ιδέα. Αρχικά, λένε, υπάρχουν πρακτικά προβλήματα. Τα περισσότερα κράτη δεν αλλάζουν την ώρα, κάποια την αλλάζουν διαφορετικές μέρες και άλλα, όπως η Ρωσία, ακολουθούν τη θερινή ώρα καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου! Αποτέλεσμα; Οι άνθρωποι να μπερδεύονται όλο και συχνότερα.
Ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ ανακοινώνει ότι η Ρωσία θα έχει θερινή ώρα ολόχρονα.
Μάλιστα, λόγω της μη ομοιόμορφης εφαρμογής του μέτρου, ακόμα και εντός των συνόρων της ίδιας χώρας, προκύπτουν διάφορα ευτράπελα, όπως πόλεις που έχουν κοντινή χιλιομετρική απόσταση να έχουν δυσανάλογη ωρολογιακή διαφορά. Καλύτερο (ή χειρότερο) παράδειγμα των παραπάνω είναι οι ΗΠΑ, όπου άλλες πολιτείες εφαρμόζουν τη θερινή ώρα και άλλες όχι.
Περισσότερο, όμως, οι επικριτές της ιδέας επικεντρώνουν την κριτική τους σε πιο ουσιώδη θέματα. Για παράδειγμα, λένε ότι, στην πραγματικότητα, δεν εξοικονομείται ενέργεια. Δεν ισχύει, δηλαδή, ούτε το βασικό επιχείρημα της άλλης πλευράς. Σχετικές μελέτες, μάλιστα, έδειξαν ότι όση ενέργεια γλιτώνουμε τη μέρα, την καταναλώνουμε το βράδυ.
Αλλά και το 2007, μία εργασία του οικονομολόγου Matthew Kotchen έδειξε ότι, στην Ιντιάνα, όταν εφαρμόστηκε η θερινή ώρα για πρώτη φορά, η κατανάλωση ηλεκτρικού, αντί να μειωθεί, αυξήθηκε κατά 1%, κοστίζοντας στην Πολιτεία 9 εκατομμύρια δολάρια. Η αιτία; Τα air conditions! “Η θερινή ώρα αυξάνει τη χρήση των κλιματιστικών τις απογευματινές ώρες”, εξήγησε ο επιστήμονας.
Η αλλαγή της ώρας “αλλάζει τα φώτα” του οργανισμού μας
Τέλος, ειδικοί προειδοποιούν και για προβλήματα υγείας που σχετίζονται με την πρακτική αλλαγής της ώρας. Ο βιολόγος Till Roenneberg από το Πανεπιστήμιο Ludwig-Maximilians του Μονάχου, με μελέτες του το 2010, έδειξε ότι το κιρκαδικό ρολόι του οργανισμού μας, που ρυθμίζεται από το φως, δεν προσαρμόζεται στην αλλαγή.
Το αποτέλεσμα είναι να γινόμαστε ράθυμοι, αντιπαραγωγικοί και να μειώνεται η ποιότητα ζωής μας. Γινόμαστε, έτσι, πιο ευάλωτοι σε αρρώστιες. Όπως εξηγεί ο επιστήμονας, ένας από τους λόγους που τόσοι πολλοί άνθρωποι στον ανεπτυγμένο κόσμο πάσχουν από χρόνια υπερκόπωση είναι το “κοινωνικό τζετ λαγκ”. Δηλαδή, το γεγονός ότι οι ιδανικές ώρες ύπνου αποσυντονίζονται διαρκώς.
Πιο ανησυχητικά, πάντως, είναι τα αποτελέσματα άλλης έρευνας, από Σουηδούς επιστήμονες του Ινστιτούτου Καρολίνσκα, τα οποία έδειξαν ότι, την πρώτη εβδομάδα μετά την αλλαγή της ώρας, υπάρχει αύξηση των εμφραγμάτων κατά 5%. Ακόμα ένα αποτέλεσμα της αλλαγής στο βιολογικό μας ρολόι, σύμφωνα με τους ειδικούς.
Μόνο να μην ξεχαστούμε
Εμείς, πάντως, δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι άλλο από το να βεβαιωνόμαστε ότι δεν θα ξεχνάμε να αλλάζουμε τα ρολόγια σε όλες μας τις συσκευές (και είναι και πολλές, οι άτιμες). Και καλή μας τύχη με τα ραντεβού της επόμενης Δευτέρας. Να δω, φέτος, πόσοι θα πάμε νωρίτερα και πόσοι θα αργήσουμε.
