Ένα μεσαιωνικό σύστημα εκμάθησης μουσικής ανάγνωσης αναβιώνει σχεδόν χίλια χρόνια μετά από την γέννηση του.
ο λεγόμενο prima vista (ή sight reading), δηλαδή η ανάγνωση και εκτέλεση ενός κομματιού γραμμένης μουσικής που ο εκτελεστής δεν έχει ξαναδεί ξαναδεί και συνεπώς ούτε μελετήσει, δεν είναι εύκολο πράγμα. Όταν δε πρόκειται για τραγούδι, τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο, καθώς ο τραγουδιστής χρειάζεται να έχει απόλυτο έλεγχο της φωνής του για να το καταφέρει.
Σήμερα, η πιο δημοφιλής μέθοδος εκμάθησης τέτοιας μουσικής ανάγνωσης είναι η μέθοδος σολφέζ, όπου οι νότες μιας κλίμακας αντιστοιχούν σε συγκεκριμένες συλλαβές (το γνωστό μας ντο, ρε, μι, φα, σολ, λα, σι). Για τον μεσαιωνικό τραγουδιστή όμως τα πράγματα δεν ήταν τόσο απλά – η μουσική σημειογραφία ήταν ιδιαίτερα φτωχή και έδειχνε μόνο αν μια νότα είναι σχετικά ψηλή ή χαμηλή. Τίποτε άλλο.
Και μετά ήρθε ο Γκουίντο Ντ’Αρέτσο
Στις αρχές του 1000μ.Χ., ένας Βενεδικτίνος μοναχός και θεωρητικός μουσικής με το όνομα Γκουίντο (από την πόλη Αρέτσο της Ιταλίας, εξού και το επώνυμο) εφηύρε δυο πράγματα που άλλαξαν για πάντα τη ζωή των μουσικών του δυτικού κόσμου: το πεντάγραμμο και το “χέρι του Γκουίντο”.
Ο Γκουίντο είχε προσέξει ότι οι ψάλτες δυσκολεύονταν πολύ να θυμούνται απέξω τους διάφορους ύμνους του Γρηγοριανού μέλους που έπρεπε να τραγουδήσουν στα μοναστήρια. Για να τους βοηθήσει να τα απομνημονεύουν, πήρε την πρώτη συλλαβή από κάθε ημιστίχιο του ύμνου Ut Queant Laxis(Ύμνος στον Ιωάννη τον Βαπτιστή),ο οποίος ήταν ήδη οικείος στους περισσότερους ψάλτες, και δημιούργησε μια κλίμακα με έξι νότες:
Ut queant laxis – ut
resonare fibris, – re 
Mira gestorum – mi
famuli tuorum, – fa
Solve polluti – sol
labii reatum, – la
Αργότερα προστέθηκε και το si (SancteIohannes) σαν έβδομη νότα, και το το ut αντικαταστήθηκε με το do, επειδή είναι μια συλλαβή που είναι πιο εύκολο να τραγουδηθεί.
Το “χέρι του Γκουίντο”, λοιπόν, ήταν στην ουσία ένα μνημονικό σύστημα για να μαθαίνουν οι τραγουδιστές ανάγνωση μουσικής, όπου τα ονόματα των φθόγγων ήταν χαρτογραφημένα στα δάχτυλα και την παλάμη του χεριού.
Το χέρι αναβιώνει στον 21ο αιώνα
Παρόλο που το “χέρι του Γκουίντο” είχε σταματήσει να χρησιμοποιείται σαν μέθοδος για αρκετούς αιώνες, τον τελευταίο καιρό φαίνεται να αρχίζει πάλι να απασχολεί τον ακαδημαϊκό κόσμο της μουσικής.
Ο Jesse Rodin, καθηγητής μουσικής στο πανεπιστήμιο Stanford, θεωρεί ότι αυτό το απαρχαιομένο εργαλείο εκμάθησης έχει να προσφέρει ένα σημαντικό πράγμα που συχνά ξεχνάμε σε αυτή την εποχή της άμεσης πρόσβασης στην οποιαδήποτε πληροφορία – την απομνημόνευση.
Πιστεύει ότι μελετώντας κανείς αυτή τη μέθοδο μπορεί να μάθει πολλά για τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων που έζησαν σε εκείνη την τόσο σημαντική για τη μουσική εποχή. “Το ‘χέρι του Γκουίντο’ είναι ο πρόγονος του σύγχρονου συστήματος μουσικής θεωρίας,” εξηγεί σε δελτίο τύπου του Stanford. “Η Μελωδία της Ευτυχίας, ας πούμε, δεν θα είχε υπάρξει ποτέ χωρίς αυτό το ‘χέρι’. Αντί για ut, re, mi, τώρα λέμε do, re, mi, αλλά κατά τα άλλα τα δυο συστήματα είναι σχεδόν ίδια!”
Με τη βοήθεια των μαθητών του, ο Rodin έδειξε πως λειτουργεί η μέθοδος του χεριού στην πράξη, τραγουδώντας ένα κομμάτι από τα τέλη του 15ου αιώνα.
